مکان های سوم در شهرهای ایران

مکان های سوم در شهرهای ایران

در گذشته، قهوه خانه ها یکی از مهم ترین و قوی ترین مکان های سوم (البته برای جنس مذکر) بوده‌اند. این مکان ها امروزه تعدادشان به شدت کاهش یافته و جای خود را به کافی شاپ ها، رستوران ها و ... داده اند و البته از کافی شاپ های امروزی آنچنان نمی توان به عنوان مکان سوم یاد کرد. چرا که اصوالً روابط و کنش اجتماعی با دیگر افراد حاضر در آن مکان ها، به ندرت ایجاد می گردد و تنها افرادی که به همراه یکدیگر وارد آنجا می گردند برای صحبت با یکدیگر، نوشیدن چای، قهوه و ... و گذران اوقات خود با یکدیگر و البته با توجه به وقت محدودی که این مکان در اختیار آنها می گذارد، به آنجا مراجعه می نمایند. در حالیکه در گذشته قهوه خانه ها مکان هایی بوده اند که تقریباً همگی افرادی که در آن حضور می یافتند، به بحث و تبادل نظر راجع به مسائل مختلف پرداخته و محدودیت زمانی چندانی جهت توقف در آنجا نیز وجود نداشت. متأسفانه امروزه دیگر به ندرت شاهد وجود چنین فضاهایی هستیم و در صورت وجود نیز دید اکثریت عموم بر نامناسب بودن فضای حاکم بر آنهاست.

از مکان های سومی که در گذشته در شهرهای کشورمان وجود داشته و امروزه از آن بیشتر به عنوان یک عنصر شهری تاریخی یاد می شود، حمام ها می باشند. حمام های تاریخی از فضاهای مختلفی تشکیل می شدند که معرفی این فضاها در این مقال نمی گنجد. اما یکی از این فضاها که به واسطه آن، این حمام ها یک مکان سوم نامیده می شوند، فضایی به نام «بینه» یا «سربینه» می باشد. فضای بینه محلی برای در آوردن لباس، گفتگو، کارهای پیرایشی و مکان تجمع شهری بود و در روزهای خاص در آنجا مراسمی چون شاهنامه خوانی و نقالی نیز انجام می گرفت (تقوایی، 1391).

حمام های عمومی نیز که در سال های اخیر اکثریت آنها تعطیل و یا تخریب شده اند، اگرچه از لحاظ معماری متفاوت از حمام های تاریخی می باشند، اما از لحاظ کارکردی به واسطه ارتباطات اجتماعی در این فضاها می توانند به عنوان مکان های سومی در گذشته معرفی گردند. حال نگاهی اجمالی به مکان های سوم امروزی موجود و در حال فعالیت در شهر های کشور خواهیم داشت. این روزها گاهاً دیده می شود که کافه کتاب ها یا کافه گالری هایی در شهرها تأسیس می گردند که این به نوبه خود بسیار خوب بوده و می تواند به عنوان یک مکان سوم مطرح گردد. اما متأسفانه ورودی برخی از این فضاها طوری طراحی گردیده اند که خاصیت دعوت کنندگی نداشته و تردیدی در ذهن مراجعه کنندگان جهت ورود به آنجا ایجاد می کنند. با طراحی مناسب تر این فضاها جهت دعوت کنندگی افراد با سنین، گرایش های فکری و اقشار مختلف و نداشتن محدودیت زمانی جهت حضور در آنجا می توان مکان های سوم مطلوبی جهت حضور اجتماعی شهروندان ایجاد نمود (محجوب جلالی و قلعه نویی، ۱۳۹۳).

از مکان های سوم دیگر امروزی می توان به استخرها و باشگاه های ورزشی، کلوپ های بازی و گیم نت ها، آرایشگاه ها، نانوایی ها، بنگاه های معامالت ملکی، پارک های محلی و ... اشاره نمود. حتی برخی دوره ها و گردهمایی هایی که این روزها توسط مؤسسات و آموزشگاه ها با جنبه آموزشی تحت عنوان free discussion ،  talk coffeeو یا سمینارهای اجتماعی که برگزار می گردند، نیز می توانند باعث آشنایی افراد با یکدیگر و افزایش روابط اجتماعی با توجه به بحث و تبادل نظر در رابطه با موضوعات مختلف طرح شده در این فضاها گردند و اینگونه این فضاها نیز می توانند مکانی سوم باشند. تمامی موارد اشاره شده نمونه های خوبی از مکان های سوم هستند که با فرهنگ دینی و ملی ما نیز سازگاری دارند (همان).